Tapu tahrir Kanunu:
Nişan-ı Şerif-i Âlişân hükmü oldur ki ;
Her vilayete bir emin ve bir kâtip gönderüb.....
Ol sancağa varub ol yerlerde vâki olan şehirlerden ve kasabâttan ve kurâdan ve mezari’den ve araziden ve bağdan ve bağçeden ve efrattan ve eşhastan fi’l-cümle ebvab-ı mahsulatın senevîsinden ve şehrîsinden ve yevmiyesinden ve bâd-ı hevasından kalil ve kesir nakir ve kıtmir tımarda ve evkafta ve emlakta ve reâyây-ı tımarda ve evkafta ve emlakda vaki olan yerlerde muaflardan her ne varsa yağcıdan ve küreciden ve çeltükçiden ve yörükten ve canbazdan ve ahali-i ma’den ve sayyâdîn ve doğancı ve katrancı ve yaya ve müsellem halkından bi’l-cümle ol sancakta her ne varsa defter olunub efrad-ı insandan bir ferd ve ebvab-ı mahsulatdan bir habbe cüz’i ve külli hariç ez-defter nesne kalmayub yazılmak içün fermanı hümayunum şöyle cari ve nazil oldu ki;......(Osmanlı Vergi Mevzuatı, Maliye Bakanlığı, Ankara 1999, s:17
Tapu Tahrir Defterleri: İrili-ufaklı 2.000 cilt kadarı günümüze ulaşabilen Tapu Tahrirler, 16. yy beşeri ve ekonomik coğrafyası hakkında istatistiki bilgiler veren en önemli kaynaklardır. Tapu Tahrirler sayesinde, belirli bir tarihte imparatorluk içinde herhangi bir bölgede yaşamakta olan yetişkin erkek nüfusun kendi isimleriyle baba isimlerini, ellerindeki toprak miktarını, tabi tutuldukları vergi yükümlülüğü veya aflarına ilişkin bazı açıklamaları kaydedilmiş bulmaktayız. Ayrıca, sayım bölgelerinde yapılmakta olan ekimlerin çeşit ve miktarlarıyla, her yerin tarımsal örf ve adetlerini de bu defterlerde bulmaktayız. Yine her türlü vergilerin toplandığı geçit, Pazar, panayır ve gümrük mahalleri, maden ocakları, tuzlalar ve dalyanlar, senelik tahmini gelirleri ve işleyiş düzenleriyle birlikte kaydedilmiştir. Bu defterler sayesinde köylerdeki tımar, mülk ve vakıf arazileriyle, bunların gelir kaynakları, hukuki statüleri ve idare düzenlerini öğrenmek mümkündür.(Ö. Lütfi Barkan, Hüdavendigar Vilayeti Tapu Tahrir Defterleri) Tapu Tahrir Defterleri, imparatorluğun vergi kaynakları, mali örgütlenmeleri, askeri güç ve imkanları hakkında çok yönlü birer anket özelliği taşımaları açısından oldukça önemlidirler.
Tapu Tahrir sistemlerinin kurulmasında ve uzun müddet başarı ile uygulanmasında idari, mali ve hatta askeri diyebileceğimiz zaruretlerin varlığı, bunların belli aralıklarla düzenlenmesini sağlamıştır. Bu yüzden, yeni bir sultanın tahta geçerek görevini devralması, yeni yerlerin fethedilmesi tahrirlerin yapılmasına sebep teşkil etmekteydi.
Bu kısa açıklamadan sonra Tahrir Defterleri üzerinde yapılan çalışmalar dikkate alındığında Türkiye’nin 16. Yüzyıl Tarihi Coğrafyası için en önemli kaynaklar olduğunu söylemek mümkündür. Tapu Tahrir Defterleri, fiziki, beşeri ve ekonomik coğrafya hakkında çok çeşitli bilgiler ihtiva etmeleri açısından diğer arşiv belgelerinden daha önemlidirler.
KAYNAK: http://www.os-ar.com/modules.php?name=Encyclopedia&op=content&tid=501391
